`ევსტათის ცხოვრება და წამება~
გვ.: 25, 1-3. `ცხორებაჲ და წამებაჲ წმიდათა მოწამეთა _ ევსტათისი და მეუღლისა მისისა თეოპისტისი და შვილთა მათთა _ აღაპისი და თეოპისტესი. კირიელეისონ!~ _ ევსტათი _ I-II საუკუნეების მოღვაწე, მოწამებრივად აღესრულა 118 წელს რომაელი იმპერატორის, ადრიანეს, ბრძანებით.
გვ.: 25, 4-7. `არს კაცთა თანა წინამდებარე ბუნებითიცა სწავლაჲ გამოსარჩეველად კეთილისა და ქმნად სათნოებათა, რომელი ასწავლის კაცსა, რაჲთა, რაჲ–იგი თჳთ ენებოს სხჳსაგან, იგი სხუასა უყოფდეს ეგრეთვე~ _ ჰაგიოგრაფის მიერ ნახსენები `ბუნებითიცა სწავლაჲ~ პავლე მოციქულის მოძღვრებას ეფუძნება `ბუნებითი რჯულის~ შესახებ. შდრ.: `რამეთუ არა მსმენელნი შჯულისანი მართალ წინაშე ღმრთისა, არამედ მოქმედნი შჯულისანი განმართლდებიან, რამეთუ წარმართთა, რომელთა შჯული არა აქუნ და ბუნებითსა მას შჯულსა ჰყოფდეს, ამათ, რამეთუ შჯული არა აქუს, თავისა თჳსისათჳს შჯულ არიან, რომელნი გამოაჩინებენ საქმესა შჯულისასა, დაწერილსა გულთა შინა მათთა თანამოწამებითა მათდა სჳნიდისისა მათისაჲთა~ (რომ. 2. 13-15). ამდენად, ბუნებითი სჯული (`ბუნებითი სწავლაჲ~), მოციქულის მითითებით, სინდისია, რომლის მიმართ გულისხმიერი დამოკიდებულება, ქრისტიანული მოძღვრების თანახმად, ჭეშმარიტებას შეამეცნებინებს ადამიანს. ხოლო ჰაგიოგრაფის სიტყვები: `რაჲ–იგი თჳთ ენებოს სხჳსაგან, იგი სხუასა უყოფდეს ეგრეთვე~, იესო ქრისტეს მიერ მთაზე წარმოთქმული ქადაგებისას სახარების ოქროს წესის სახელით ცნობილი მოძღვრების პერიფრაზია. შდრ.: `ყოველი, რომელი გინდეს თქუენ, რაითა გიყონ კაცთა, ეგრეთცა თქუენ ჰყავთ მათდა მიმართ~ (მათ. 7. 12).
გვ.: 25, 15-17. `ბუნებითისათჳს ვინებე მრავალთა პირველ აღწერილთაგან ამისიცა აღწერაჲ, რომელსა–ესე ჴელვყავ …~ _ იგულისხმება, რომ ავტორმა საკუთარი ნაშრომი ისეთ პიროვნებას მიუძღვნა, რომელიც თავდაპირველად წარმართი იყო და, პავლე მოციქულის ზემოხსენებული სწავლების კვალობაზე, ბუნებითი შჯულით (ე. ი. სინდისით) ხელმძღვანელობდა. სწორედ ამ შჯულს მიდევნებულ ევსტათის განეცხადა იესო ქრისტე.
გვ.: 26, 6. `დღეთა მათ ტრაიანე მეფისათა~ _ იგულისხმება ტრაიანე (53-117 წწ.), რომის იმპერატორი 98-117 წლებში.
გვ.: 26, 7-8. `დაადგინა მეფემან სტრატილატი ვინმე, სახელით პლაკიდა~ _ სტრატილატი ბერძნული სიტყვაა და ქართულად ითარგმნება, როგორც `მხედართმთავარი.~
გვ.: 26, 16-17. `და იყო ახალი კორნილიე მათ ჟამთა შინა~ _ საუბარია ქრისტიანული მოძღვრების გულმოდგინედ შემწყნარებელ რომაელ კორნილიოს ასისთავზე, რომლის შესახებ ვრცელი თხრობა გვხვდება `საქმე მოციქულთას~ წიგნში (იხ. საქ. მოციქ. 10. 1-45).
გვ.: 27, 3-5. `ყოველთა წარმართთა შორის, რომელსა ეშინოდის მისა და იქმოდის სიმართლესა, შეწყნარებულ არს მის მიერ~ _ ტექსტში მითითების გარეშე დამოწმებული სიტყვები ციტირებულია ახალი აღთქმის ერთ-ერთი წიგნიდან _ `საქმე მოციქულთა~ (საქ. მოციქ. 10. 35).
გვ.: 27, 24-25. `არა ვითარცა კორნილიე პეტრეს მიერ, არამედ ვითარცა პავლე თჳსითა გამოჩინებითა~ _ აქ ნახსენები პეტრე იესო ქრისტეს თორმეტ მოციქულთაგან ერთ-ერთია, რომელსაც მოგვიანებით `მოციქულთა თავი~ ეწოდა. კორნილიოსის მოქცევა სწორედ პეტრეს სახელს უკავშირდება და ვრცლად არის აღწერილი `საქმე მოციქულთას~ წიგნში (იხ. საქ. მოციქ. 10. 1.45). რაც შეეხება პავლეს, ის არ აღირიცხება იესო ქრისტეს თორმეტ მოწაფეში, თუმცა დამასკოსაკენ მიმავალ გზაზე ნანახი გამოცხადების შემდეგ ისიც მოციქულად იქნა გამორჩეული (იხ. 9. 1-19). საეკლესიო ისტორიის თანახმად, სწორედ პეტრესა და პავლეს განეკუთვნათ სახელწოდება _ `თავნი მოციქულთანი.~
გვ.: 28, 1-3. `უჩუენა მას ღმერთმან სასწაული არაშეუმსგავსებელი ძალისა მისისა, არამედ, ვითარცა ბალამის ზე მისცა ვირსა სიტყუაჲ და ამხილა მას~ _ იგულისხმება ბალაამი _ ერთ-ერთი ბიბლიური პერსონაჟი, რომელიც ეგვიპტიდან ებრაელთა გამოსვლის ეპოქაში შუამდინარეთის ტერიტორიაზე ცხოვრობდა (იხ. რიცხ. 22). წმინდა წერილის თანახმად, ღვთის ნების საწინააღმდეგოდ ებრაელი ერის დასაწყევლად მიმავალი ბალაამი ადამიანური ენით ამეტყველებულმა საკუთარმა სახედარმა ამხილა (შდრ. რიცხ. 22. 21-30). წინამდებარე უწყებაში პარალელია გავლებული ხსენებულ ბიბლიურ ისტორიასა და ევსტათის თავს გადამხდარ მოვლენას შორის, რადგან, ჰაგიოგრაფის თანახმად, მსგავსად ბალაამის შემთხვევისა, იესო ქრისტე ადამიანის ენით მოსაუბრე ირმის საშუალებით მიმართავს ევსტათის (შდრ. `და უწოდდა მას და ეტყოდა ირემისა მის მიერ~).
გვ.: 28, 4-7. `უჩუენა რქათა ზედა მის ირმისათა სახჱ პატიოსნისა ჯუარისაჲ, უბრწყინვალესი ნათელსა მზისასა და შორის რქათა მისთა ხატი პატიოსნისა გუამისა მისისაჲ, რომელი ჩუენისა ცხორებისათჳს შეიმოსა~ _ ტექსტის თანახმად, ევსტათიმ ირმის რქებს შორის ორი რამ იხილა:: 1. გაბრწყინებული ჯვარი; 2. სახელის მოუხსენებლად მითითებული `ხატი პატიოსნისა გუამისა მისისაჲ.~ დამოწმებულ ნაცვალსახელში `მისისაჲ~ იესო ქრისტეა ნაგულისხმევი, ხოლო ტერმინში `ხატი~ _ მაცხოვრის ადამიანური გარეგნობა, რასაც წინადადების მომდევნო ნაწილი ცხადყოფს: `რომელი ჩუენისა ცხორებისათჳს შეიმოსა.~ საეკლესიო სწავლების მიხედვით, ცოდვით დაცემული ადამიანის გამოხსნის მიზნით ძე ღმერთმა საკუთარ ჰიპოსტასში შეიერთა კაცობრივი ბუნება და მარადიულად, დაუსაბამოდ მყოფი ბეთლემში შობის გზით მოევლინა ქვეყნიერებას, როგორც სრული ღმერთი და სრული ადამიანი. შესაბამისად, ირმის რქებს შორის ევსტათის, ერთი მხრივ, მოელვარე ჯვარი და, მეორე მხრივ, მაცხოვარი განეცხადა კაცობრივი გარეგნობით.
გვ.: 30, 20-22. `რომელსა ჰნებავს ყოველთა კაცთა ცხორებაჲ და მეცნიერებასა ჭეშმარიტებისასა მოსლვაჲ~ _ დამოწმებული ფრაგმენტი წმინდა წერილიდან, კერძოდ, ტიმოთეს მიმართ პავლე მოციქულის პირველი ეპისტოლიდან, არის ციტირებული (1 ტიმოთ. 2. 3-4).
გვ.: 30, 24-26. `უწოდა პლაკიდას `ევსტათი~ და ცოლსა მისას ტატიანეს `თეოპისტია~ და შვილთა მათთა _ პირველსა უწოდა `აღაპი~ და მეორესა `თეოპისტე~ _ `ევსტათი~ ბერძნული სიტყვაა და ქართულად ითარგმნება, როგორც `კეთილადმდგომელი~; `თეოპისტია~ ქართულად `ღვთისმორწმუნეს~ ნიშნავს, `აღაპი~ _ `სიყვარულს~, ხოლო `თეოპისტე~ _ `ღვთისმორწმუნეს.~ როგორც ვხედავთ, ევსტათის მეუღლისა და უმცროსი შვილის სახელები ქართულად თარგმნისას იდენტურია, თუმცა ბერძნული ენის გრამატიკული თავისებურებიდან (იგულისხმება სქესის კატეგორია) გამომდინარე, ისინი განსხვავებული ფორმებით გადმოიცემა. მდედრობითი სქესის სახელები –ია-ზე ბოლოვდება, მამრობითი სქესისა _ –ოს-ზე.~ ხშირად ძველი ქართული თარგმანების შემსრულებლები მამრობითი სქესის სახელებს ფორმას უცვლიდნენ და მისი დაბოლოება ქართული ენის ნორმებთან შესაბამისობაში მოჰყავდათ, რისი დასტურიც არის განხილული შემთხვევა, სადაც ნაცვლად დედნისეული `თეოპისტოს~-ისა გვაქვს `თეოპისტე.~
გვ.: 31, 4-5. `მოიჴსენეთ სული ჩემი გლახაკისა იოვანესი. ჰე, გევედრები!~ _ ევსტათისა და მისი ოჯახის მომნათლავი მღვდლის სახელი იოანე ყოფილა. ხსენებული პირის შესახებ ცნობები საეკლესიო ისტორიაში არ შემონახულა.
გვ.: 31, 15-16. `მიიღე საბანელი მადლისა ჩემისაჲ და შეიმოსე უკუდავებაჲ~ _ ეს სიტყვები ორ მოვლენას აერთიანებს: `საბანელი მადლისაჲ~ ევსტათიზე აღსრულებულ ნათლისღების საიდუმლოს გულისხმობს, ხოლო `შეიმოსე უკუდავებაჲ~ ქრისტიანული სწავლების ფუძე მოძღვრებაა, რომლის თანახმად, ქვეყნიერებაზე მოსულმა ძე ღმერთმა, იესო ქრისტემ, მიუხედავად ფიზიკური სიკვდილის არსებობისა, საკუთარ მორწმუნეებს გარდაცვალების შემდგომ მარადიული სიცოცხლის მოპოვების შესაძლებლობა მიანიჭა.
გვ.: 31, 16-17. `აწ გიძლევიეს უკეთურისა და აწ დაგითრგუნავს დამთრგუნველი შენი~ _ უკეთურსა და დამთრგუნველში დაცემული ანგელოზი _ ეშმაკი იგულისხმება.
გვ.: 31, 18-21. `აწ გამოჩნდეს საქმე სარწმუნოებისა შენისაჲ, რამეთუ შურითა აღძრულ არს ეშმაკი შენ ზედა, რამეთუ დაუტევე იგი და ისწრაფის აღძრვად შენ ზედა ყოვლისა ბოროტისა~ _ ქრისტიანული სწავლების თანახმად, როდესაც ადამიანი განიზრახავს, უკუაგდოს ცოდვა და საღმრთო ცხოვრებას შეუდგეს, ეშმაკი (დაცემული ანგელოზი) განსაკუთრებული შურით აღიძვრის მის წინააღმდეგ და ყველა ხერხს იყენებს სარწმუნოებრივი გზიდან მის გადასაცდენად. სწორედ აღნიშნულის შესახებ ამცნობს გამოცხადებაში იესო ქრისტე ევსტათის.
გვ.: 31-32. `ჯერარს უკუე დამდაბლებაჲ შენი სიმაღლისა მისგან ამაოჲსა და მეყსა შინა კუალად ამაღლებად სიმართლითა მით სულიერითა~ _ `ამაო სიმაღლეში~ იგულისხმება ევსტათის თანამდებობრივი მდგომარეობა _ რომაული არმიის სტრატილატობა (მხედართმთავრობა), რომელსაც, იესო ქრისტეს მიერ გაცხადებული წინასწარმეტყველების თანახმად, დაკარგავს ევსტათი, თუმცა სანაცვლოდ სულიერად ამაღლდება, ე. ი. ქრისტიანული სათნოებებით შეიმოსება, რაც, საეკლესიო თვალთახედვით, ყოველივე ამქვეყნიურ დიდებაზე აღმატებული პატივია.
გვ.: 32, 6-8. `ჯერარს ამათცა ჟამთა გამოჩინებად მეორისა იობისი განსაცდელთა შინა მძლედ ეშმაკისა~ _ საუბარია იობზე _ ქრისტეშობამდელი ეპოქის მოღვაწეზე, `იობის წიგნის~ სახელით ცნობილი ერთ-ერთი ბიბლიური წიგნის მთავარ პერსონაჟსა და სავარაუდო ავტორზე, რომელმაც შურით მის წინააღმდეგ აღძრული ეშმაკის ძალისხმევით მრავალი უმძიმესი განსაცდელი დაითმინა, თუმცა არ უარყო ღმერთი, რისთვისაც მოგვიანებით სულიერი თუ ხორციელი წყალობა მიემადლა.
გვ.: 36, 16-19. `დასდევ, უფალო, საცოჲ პირსა ჩემსა და კარი მცველი ბაგეთა ჩემთა, რაჲთა არა მისდრკეს გული ჩემი სიტყუათა მიმართ უკეთურებისათა და განვარდე პირისა შენისაგან~ _ ლოცვის ეს ნაწილი ფსალმუნიდანაა (იხ. ფსალმ. 140. 3-4).
გვ.: 36, 21-22. `მოვიდა დაბასა ერთსა, რომელსა ეწოდებოდა ვადისონ~ _ დასახელებული გეოგრაფიული პუნქტის თანამედროვე მდებარეობა ვერ დავადგინეთ.
გვ.: 37, 22-24. `რომელთა სახელები აკაკი და ანტიოხოს, რომელნი ოდესმე მსახურნი იყვნეს მისნი~ _ ხსენებული პირები (აკაკი და ანტიოქოსი) საეკლესიო ისტორიაში უცნობი რომაელი ჯარისკაცები არიან.
გვ.: 39, 15-16. `აქუნდა ქედსა მისსა სასწაული წყლულებისაჲ~ _ მოცემულ შემთხვევაში სიტყვა სასწაული ჭრილობის შედეგად ევსტათის კისერზე დარჩენილ ნიშანს, ამ შემთხვევაში, ნაწიბურს გულისხმობს.
გვ.: 40, 5. `ჵ, ვითარიღა კაცი მიზდურად გუყვა ჩუენ~ _ ძველი ქართული სიტყვა `მიზდური~ `დაქირავებულს~ ნიშნავს. შესაბამისად, წინადადების შინაარსი ასეთია: `ვაი, როგორი ადამიანი გვყოლია ჩვენ დაქირავებული.~
გვ.: 41, 9-10. `განავლნა მდინარესა, რომელსა ეწოდების ედასპი~ _ დიდი ალბათობით, საუბარია ჯალამის სახელით ცნობილ მდინარეზე, რომელიც ინდოეთსა და პაკისტანში მდებარეობს. მისი არქაული სახელი იყო ჰიდასპი (ძველი ქართულით, `ედასპი~).
გვ.: 45, 3-4. `მოკუდა მეფე ტრაიანე და დაჯდა მის წილ სხუაჲ მეფე, სახელით ანდრიანე~ _ იგულისხმება ტრაიანე (53-117 წწ.), რომის იმპერატორი 98-117 წლებში და ადრიანე (76-138 წწ.), რომის იმპერატორი 117-138 წლებში.
გვ.: 45, 11-12. `შე–რაჲ–ვიდოდა იგი ტაძრად აპოლონისსა …~ _ საუბარია აპოლონზე, ბერძნული მითოლოგიის თანახმად, სინათლისა და ხელოვნების ღმერთზე. აპოლონის ტაძარი მდებარეობს საბერძნეთში და 1986 წლიდან შეტანილია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში.
გვ.: 46, 10-11. `ბრძანა განჴურვებად კუროჲ რვალისაჲ და მუნ შეყრად წმიდათაჲ მათ~ _ სპილენძის ხარი ადამიანთა სიკვდილით დასჯის ერთ-ერთი უძველესი იარაღი იყო: ბრალდებულს ხარის შიგნით განათავსებდნენ და ქვემოდან ცეცხლს შეუნთებდნენ, რის შედეგადაც ადამიანი ცოცხლად იწვოდა.
გვ.: 46, 21-22. `ვითარცა სამნი ყრმანი ბაბილონს ცეცხლითა გამოიცადნეს~ _ ძლევამოსილმა ქალდეველმა მეფე ნაბუქოდონოსორმა სამ ებრაელ ყრმას ღმერთის უარყოფა და ერთ-ერთი ბაბილონური კერპის თაყვანისცემა უბრძანა. ებრაელმა ახალგაზრდებმა უარი განაცხადეს, რის შემდეგაც ნაბუქოდონოსორის ბრძანებით ისინი ცეცხლის ღუმელში ჩააგდეს, თუმცა საღვთო სასწაულის შედეგად იქიდან სრულიად უვნებელნი გამოვიდნენ (იხ. დან. 3).
გვ.: 47, 5-6. `სიმძაფრე ამის საჴუმილისაჲ შეცვალე, უფალო, ცუარად~ _ ლოცვის ამ ნაწილს პარალელი ეძებნება წმინდა წერილში: „ხოლო ანგელოზი უფლისაჲ თანა შთავიდა მყის აზარიაეთსა საჴმილად მიმართ და განყარა ალი ცეცხლისა საჴმილისაგან. და ყო შორის საჴმილისა, ვითარცა სული ცუარისა, ვითარცა რაჲ მსტუენავი. და არა შეეხო მათ ყოვლითურთ ცეცხლი მათდა და არ შეაწუხნა იგინი და არ აღაშფოთნა იგინი~ (დან. 3. 49-50).
გვ.: 48, 16-17. `დაუსუენნეს მას შინა სადიდებელად დღესასწაულისა მათისა, რომელი აღესრულების თუესა სეკდებერსა k̃~ _ მოწამებრივად აღსრულებული ევსტათისა და მისი ოჯახის წევრების ხსენების დღედ სამი ოქტომბერი (ძველი სტილით, ოცი სექტემბერი) განისაზღვრა.
დაუშვებელია ამ გამოცემის ან მისი რომელიმე ნაწილის რაიმე ფორმით გამოყენება ან გამოქვეყნება საავტორო უფლებების მფლობელის წინასწარი ნებართვის გარეშე.
This edition or any part thereof may not be used or published in any form without the prior permission of the copyright holder.