რო­გორც ყვე­ლა აკა­დე­მი­უ­რი გა­მო­ცე­მა, ჩვე­ნი გამოცემაც ორი ნა­წი­ლის­გან შედ­გე­ბა: ტექ­სტე­ბის­გან და სა­მეც­ნი­ე­რო აპა­რა­ტის­გან. ტექ­სტე­ბის ნა­წილ­ში იგუ­ლის­ხმე­ბა რო­გორც ქარ­თუ­ლად ნა­თარ­გმნი ჰა­გი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ძეგ­ლე­ბი, ანუ ჩვე­ნი კვლე­ვის ძი­რი­თა­დი მა­სა­ლა, ისე მა­თი ინ­გლი­სუ­რი თარ­გმა­ნე­ბი და ერ­თი ტექ­სტის შემ­თხვე­ვა­ში – ბერ­ძნუ­ლი ვერ­სი­აც. გა­მო­ცე­მა­ში ისი­ნი შემ­დე­გი თან­მიმ­დევ­რო­ბი­თაა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი: ქარ­თუ­ლი ტექ­სტე­ბი, ბერ­ძნუ­ლი ვერ­სია და ბო­ლოს – ინ­გლი­სუ­რი თარ­გმა­ნე­ბი.

ძი­რი­თა­დი ტექ­სტის პუნ­ქტუ­ა­ცი­უ­რი, ორ­თოგ­რა­ფი­უ­ლი და ენობ­რი­ვი კუთ­ხით მო­წეს­რი­გე­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბით აღ­ვნიშ­ნავთ შემ­დეგს:

სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოდ აღე­ბუ­ლი გვაქვს თა­ნა­მედ­რო­ვე პუნ­ქტუ­ა­ცი­ის წე­სე­ბი, რო­გორც ეს ძვე­ლი ტექ­სტე­ბის აკა­დე­მი­უ­რი გა­მო­ცე­მის პრაქ­ტი­კა­შია მი­ღე­ბუ­ლი.

იმა­ვე პრინ­ციპს ვა­ტა­რებთ ორ­თოგ­რა­ფი­ის სფე­რო­შიც, კერ­ძოდ: სიტ­ყვებს, რომ­ლე­ბიც დღეს იწე­რე­ბა ერ­თად, ვწერთ ერ­თად, რომ­ლე­ბიც იწე­რე­ბა ცალ-ცალ­კე, ვწერთ ცალ-ცალ­კე.

მაგ., ორი ან მე­ტი სხვა­დას­ხვა ფუ­ძის­გან მი­ღე­ბუ­ლ კომ­პო­ზი­ტე­ბს ვწერთ ერ­თად: ნათ­ლის­ღე­ბა და არა ნათ­ლის ღე­ბა ან ნათ­ლის-ღე­ბა, ნათ­ლის­მცე­მე­ლი და არა ნათ­ლის მცე­მე­ლი ან ნათ­ლის-მცე­მე­ლი, წი­ნამ­დე­ბა­რე და არა წი­ნა მდე­ბა­რე ან წი­ნა-მდე­ბა­რე, ასე­ვე თა­ყუ­ა­ნის­ცე­მა, თა­ყუ­ა­ნის­მცე­მე­ლი, პა­ტი­ვის­ცე­მა, პა­ტი­ვის-მცე­მე­ლი, ნუ­გე­ში­ნის­ცე­მა, ნუ­გე­ში­ნის­მცე­მე­ლი, ქვე­ლის­მოქ­მე­დი, და ა. შ.

ნათ­ქვა­მი ეხე­ბა რთუ­ლი აგე­ბუ­ლე­ბის ზმნებ­საც. ძვე­ლი ტექ­სტე­ბის აკა­დე­მი­ურ გა­მო­ცე­მებ­ში და­ნერ­გი­ლი პრაქ­ტი­კა ერ­თი და იმა­ვე ენობ­რი­ვი მო­ნა­ცე­მი­სად­მი სხვა­დას­ხვაგ­ვარ (არა­ერ­თგვა­რო­ვან) მიდ­გო­მას გვთა­ვა­ზობს. კერ­ძოდ, კომ­პო­ზი­ტუ­რი აგე­ბუ­ლე­ბის სა­ხე­ლე­ბი (ორი ან მე­ტი ფუ­ძის­გან შემ­დგა­რი) თუ იწე­რე­ბა ერ­თად (იგი­ვე ნათ­ლის­მცე­მე­ლი, ან ნათ­ლის­მღე­ბე­ლი), ასე­თი­ვე შედ­გე­ნი­ლო­ბის ზმნე­ბი იწე­რე­ბა დე­ფი­სით (მაგ., ნა­თელ-იღო, სრულ-ყო, ცხად-ყოფს, ჴელ-ეწი­ფე­ბის, ძალ-უძს და ა. შ.). თუ ამო­სავ­ლად ის­ტო­რი­ულ ვი­თა­რე­ბას ავი­ღებთ (ანუ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ იმას, რო­გო­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა გვქონ­და კონ­კრე­ტუ­ლი ხელ­ნა­წე­რის შეს­რუ­ლე­ბის დროს), მა­შინ სა­ხე­ლე­ბიც არ უნ­და დავ­წე­როთ ერ­თად. ჩვენ ვე­ცა­დეთ აღ­ნიშ­ნუ­ლი ენობ­რი­ვი მოვ­ლე­ნის მი­მართ ერ­თი სა­ერ­თო პრინ­ცი­პი გაგ­ვე­ტა­რე­ბი­ნა და ანა­ლო­გი­უ­რი აგე­ბუ­ლე­ბის სიტ­ყვე­ბი დაგ­ვე­წე­რა ერ­თად, გა­ნურ­ჩევ­ლად იმი­სა, რო­მელ მორ­ფო­ლო­გი­ურ ოდე­ნო­ბას­თან გვქონ­და საქ­მე _ სა­ხე­ლებ­თან თუ ზმნებ­თან. ასე რომ, რთულ ზმნებს ვწერთ ასე: ნა­თე­ლი­ღო, ცხად­ყოფს, ჴელე­წი­ფე­ბის, ძა­ლუძს, გუ­ლისჴმავ­ყავ, ამ­ბორ­სუ­ყოფ­და და სხვ. მაგ­რამ პა­ტი­ვი სცა, თა­ყუ­ა­ნი სცა, ნუ­გე­ში­ნი სცა.

აღ­წე­რი­თი (პე­რიფ­რას­ტუ­ლი) წარ­მო­ე­ბის ზმნებ­საც, რომ­ლე­ბიც მარ­ტივ შე­მას­მენ­ლად მი­იჩ­ნე­ვა, ვწერთ ერ­თად, გარ­და იმ შემ­თხვე­ვე­ბი­სა, რო­ცა ისი­ნი მო­ცე­მუ­ლია აწ­მყოს III პი­რის (მხო­ლო­ბი­თი თუ მრავ­ლო­ბი­თი რიც­ხვის) ფორ­მით, მაგ., აღ­სრუ­ლე­ბულ არს, აღ­სრუ­ლე­ბულ არი­ან, დარ­ჩო­მილ არი­ან, მაგ­რამ დაჯ­დო­მი­ლი­ყო და არა დაჯ­დო­მილ იყო ან დაჯ­დო­მილ-იყო.

შედ­გე­ნი­ლი შე­მას­მენ­ლის ნა­წი­ლებს ვწერთ ცალ-ცალ­კე, მაგ., `გან­მარ­ჯუ­ე­ბულ იყო ყო­ველ­სა ზე­და~ (= გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი იყო), რო­გორც ამას თა­ნა­მედ­რო­ვე ქარ­თულ­ში ვა­კე­თებთ, ასე­ვე _ უდებ იქ­მნა, უჩი­ნო იქ­მნა, სრულ იქ­მნა (მაგ­რამ უდებ­ყო, სრულ­ყო, რად­გან ესე­ნი რთუ­ლი ზმნე­ბია და არა შედ­გე­ნი­ლი შე­მას­მენ­ლე­ბი).

გა­რეგ­ნუ­ლად (აგე­ბუ­ლე­ბის თვალ­საზ­რი­სით), რო­გორც ცნო­ბი­ლია, შედ­გე­ნი­ლი შე­მას­მე­ნე­ლი და მარ­ტი­ვი, მაგ­რამ აღ­წე­რი­თი წარ­მო­ე­ბის ზმნე­ბის III სე­რი­ის მწკრი­ვე­ბი ზოგ­ჯერ ძა­ლი­ან ჰგავს ერ­თმა­ნეთს, თუმ­ცა წი­ნა­და­დე­ბა­ში მა­თი ფუნ­ქცი­ე­ბი კონ­ტექ­სტის მი­ხედ­ვით გა­ნირ­ჩე­ვა. შე­იძ­ლე­ბა მათ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ორ­თოგ­რა­ფი­უ­ლი პრინ­ცი­პე­ბი, რომ­ლებ­საც წი­ნამ­დე­ბა­რე გა­მო­ცე­მის სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოდ ვი­ყე­ნებთ, გა­და­იკ­ვე­თოს კი­დეც (ანუ, თან­ხვდეს ერ­თმა­ნეთს). მაგ., `ევ­სტა­თის ცხოვ­რე­ბი­სა და წა­მე­ბის~ ტექ­სტში გვხვდე­ბა ასე­თი ფრა­ზა: `რა­მე­თუ შუ­რი­თა აღ­ძრულარს ეშ­მა­კი შენ ზე­და, რა­მე­თუ და­უ­ტე­ვე იგი და ის­წრა­ფის აღ­ძრვად შენ ზე­და ყოვ­ლი­სა ბო­რო­ტი­სა.~ სა­ა­ნა­ლი­ზო ფორ­მა აქ შედ­გე­ნი­ლი შე­მას­მე­ნე­ლია (= აღ­ძრუ­ლია) და არა ვნე­ბი­თი გვა­რის ზმნის I თურ­მე­ო­ბი­თის ფორ­მა (აღიძ­ღვრის – აღ­ძრულ არს), რა­საც ის­წრაფ­ვის ფორ­მაც ადას­ტუ­რებს (ორი­ვე ახ­ლან­დელ დრო­შია), თუმ­ცა, I თურ­მე­ო­ბი­თიც რომ ყო­ფი­ლი­ყო, მა­ინც ცალ-ცალ­კე უნ­და და­წე­რი­ლი­ყო იმ გა­მო­ნაკ­ლი­სის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ­ლის შე­სა­ხე­ბაც ზე­მოთ აღ­ვნიშ­ნეთ.

ესე ეგე, იგი ნაც­ვალ­სა­ხე­ლე­ბი, სა­დაც ისი­ნი ც ნა­წი­ლა­კის როლს ას­რუ­ლე­ბენ და კით­ხვით ნაც­ვალ­სა­ხე­ლებ­სა თუ ზმნი­ზე­დებს მი­მარ­თე­ბი­თო­ბის ფუნ­ქცი­ას ანი­ჭე­ბენ, დე­ფი­სით გა­მო­ე­ყო­ფი­ან იმ სიტ­ყვას, რო­მელ­საც და­ერ­თვი­ან, მაგ.: რო­მელ­სა-ესე, რო­მე­ლი-ეგე, ვი­თარ-იგი, სა­და-იგი და ა. შ.

`ევ­სტა­თის ცხოვ­რე­ბი­სა და წა­მე­ბის~ კრი­ტი­კუ­ლი ტექ­სტი ეფუძ­ნე­ბა Ath-17 ნუს­ხას, `თე­ო­დო­რე პერ­გე­ლის წა­მე­ბის~ კრიტიკული ტექსტი – A-1103 ნუსხას. `ან­თი­მოზ ნი­კო­მი­დი­ე­ლის წა­მე­ბის~ შემ­თხვე­ვა­ში, მხო­ლოდ ერ­თი ნუს­ხა გვაქვს – Jer-2.

სა­მეც­ნი­ე­რო აპა­რა­ტი, თა­ვის მხრივ, რამ­დე­ნი­მე ნა­წილს მო­ი­ცავს. სა­ნამ მათ შე­ვე­ხე­ბით, მა­ნამ­დე აღ­ვნიშ­ნავთ, რომ ჰა­გი­ოგ­რა­ფი­ას, რო­გორც ის­ტო­რი­უ­ლი მწერ­ლო­ბის ერთ-ერთ ჟანრს, გარ­და­მა­ვა­ლი სა­ფე­ხუ­რი უკა­ვია მხატ­ვრულ მწერ­ლო­ბა­სა და დო­კუ­მენ­ტურ ჟანრს შო­რის. სა­გა­მომ­ცემ­ლო კონ­ცეფ­ცი­აც სწო­რედ მი­სი სპე­ცი­ფი­კის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით შე­ვი­მუ­შა­ვეთ და გამოცემას და­ვურ­თეთ შე­სა­ბა­მი­სი, ჟან­რის მა­ხა­სი­ა­თებ­ლებს მორ­გე­ბუ­ლი კრი­ტი­კუ­ლი აპა­რა­ტი. იგი მო­ი­ცავს ფი­ლო­ლო­გი­ურ-ტექ­სტო­ლო­გი­ურ გა­მოკ­ვლე­ვას, სა­დაც გან­ხი­ლუ­ლია ნუს­ხა­თა ურ­თი­ერ­თმი­მარ­თე­ბი­სა და `ევ­სტა­თის ცხოვ­რე­ბი­სა და წა­მე­ბის~ შემ­თხვე­ვა­ში _ ბერ­ძნულ ტექ­სტთან და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის სა­კით­ხი და ახ­სნი­ლია ამა თუ იმ ნუს­ხის ძი­რი­თად ტექ­სტად შერ­ჩე­ვის სა­ფუძ­ვე­ლი. ცალ­კეა გან­ხი­ლუ­ლი ძი­რი­თა­დი ხელ­ნა­წე­რის ენი­სა და ტექ­სტის სა­კით­ხე­ბი თი­თო­ე­უ­ლი თხზუ­ლე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში. `ან­თი­მოზ ნი­კო­მი­დი­ე­ლის წა­მე­ბის~ შემ­თხვე­ვა­ში მხო­ლოდ ტექ­სტის სა­კით­ხე­ბი გვაქვს მო­ცე­მუ­ლი, რად­გან ის ერ­თა­დერთ ნუს­ხა­შია შე­მორ­ჩე­ნი­ლი და, მა­შა­სა­და­მე, აქ არ დგას ნუს­ხა­თა ურ­თი­ერ­თდა­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბის გარ­კვე­ვის სა­კით­ხი.

სა­მეც­ნი­ე­რო აპა­რა­ტის ნა­წილს შე­ად­გენს ხელ­ნა­წერ­თა აღ­წე­რი­ლო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც რუბ­რი­კე­ბის სა­ხით გვაქვს წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. აღ­წე­რი­ლო­ბის ჩვე­ნე­უ­ლი სქე­მა იმ მო­დელს ეყ­რდნო­ბა, რო­მე­ლიც მო­ცე­მუ­ლია 2018 წელს ხელ­ნა­წერ­თა ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტრის მი­ერ მომ­ზა­დე­ბულ პუბ­ლი­კა­ცი­ა­ში _ „უც­ხო­ეთ­ში გა­და­წე­რი­ლი ქარ­თუ­ლი ხელ­ნა­წე­რე­ბი სა­ქარ­თვე­ლოს სიძ­ვე­ლეთ­სა­ცა­ვებ­ში.“^[1] აღ­ნიშ­ნუ­ლი მო­დე­ლი ნი­მუ­შად ავი­ღეთ იმის გა­მო, რომ ის სა­უ­კე­თე­სოდ გვაწ­ვდის ამა თუ იმ ხელ­ნა­წე­რის ირ­გვლივ არ­სე­ბულ ინ­ფორ­მა­ცი­ას სეგ­მენ­ტი­რე­ბუ­ლი და მოქ­ნი­ლი სა­ხით.

ჩვენ მხო­ლოდ მცი­რე­ო­დე­ნი ცვლი­ლე­ბე­ბი შე­ვი­ტა­ნეთ მას­ში, კერ­ძოდ, რუბ­რი­კა `რა­ო­ბის~ ნაც­ვლად ვარ­ჩი­ეთ `ჟან­რი~, `შიფ­რის~ ნაც­ვლად _ `ფონ­დი~, ცალ­კე რუბ­რი­კე­ბად გა­მოვ­ყა­ვით: `პა­გი­ნა­ცია და ხელ­ნა­წე­რის მდგო­მა­რე­ო­ბა~, `ტექ­სტის ად­გი­ლი კრე­ბულ­ში~ და `წი­ნა აღ­წე­რი­ლო­ბე­ბი.~ შე­დე­გად, მი­ვი­ღეთ ის სქე­მა, რო­მელ­შიც მოქ­ცე­უ­ლია ჩვე­ნი ხელ­ნა­წე­რე­ბის აღ­წე­რი­ლო­ბე­ბი. იგი შემ­დეგ რუბ­რი­კე­ბი­სა­გან შედ­გე­ბა:

გა­და­წე­რის ად­გი­ლი

ხელ­ნა­წე­რის ძვე­ლი ად­გილ­მდე­ბა­რე­ო­ბა

ჟან­რი

თა­რი­ღი

თა­ნა­მედ­რო­ვე ად­გილ­მდე­ბა­რე­ო­ბა და ფონ­დი

ფურ­ცელ­თა რა­ო­დე­ნო­ბა

პა­გი­ნა­ცია და ხელ­ნა­წე­რის მდგო­მა­რე­ო­ბა

ტექ­სტის ად­გი­ლი კრე­ბულ­ში

სა­წე­რი მა­სა­ლა

ფურ­ცლის ზო­მა

სტრი­ქონ­თა რა­ო­დე­ნო­ბა

ნა­წე­რის ზო­მა

სვე­ტე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა

თი­თო­ე­უ­ლი სვე­ტის ზო­მა

სვე­ტებს შო­რის მან­ძი­ლი

დამ­წერ­ლო­ბის ტი­პი

გა­დამ­წე­რი

ან­დერძ(ებ)ი

მი­ნა­წერ(ებ)ი

წი­ნა აღ­წე­რი­ლო­ბე­ბი

ბიბ­ლი­ოგ­რა­ფია.

შე­ნიშ­ვნის სა­ხით და­ვა­მა­ტებთ, რომ ზო­გი­ერ­თი რუბ­რი­კა (მაგ., `ხელ­ნა­წე­რის ძვე­ლი ად­გილ­მდე­ბა­რე­ო­ბა~) შე­იძ­ლე­ბა არ ახ­ლდეს რო­მე­ლი­მე ხელ­ნა­წერ­ს. ამას­თან, იმის გა­მო, რომ ათო­ნუ­რი და იე­რუ­სა­ლი­მუ­რი ნუს­ხე­ბი ხელ­ნა­წერ­თა ეროვ­ნულ ცენ­ტრში მიკ­რო­ფი­რე­ბის სა­ხით გვაქვს და არა ორი­გი­ნა­ლე­ბის, ის რუბ­რი­კე­ბი, რომ­ლე­ბიც ორი­გი­ნალ­თან და­კავ­ში­რე­ბულ კო­დი­კო­ლო­გი­ურ ინ­ფორ­მა­ცი­ას შე­ი­ცავს, ვერ იქ­ნე­ბა შევ­სე­ბუ­ლი, გარ­და იმ შემ­თხვე­ვე­ბი­სა, რო­ცა სა­ჭი­რო ცნო­ბე­ბი წი­ნა აღ­წე­რი­ლო­ბებ­შია მო­ცე­მუ­ლი.

სა­მეც­ნი­ე­რო აპა­რა­ტის მომ­დევ­ნო ნა­წი­ლია კო­მენ­ტა­რე­ბი, სა­დაც თხზუ­ლე­ბა­თა სა­ყუ­რად­ღე­ბო ად­გი­ლე­ბი და ფრა­ზე­ბია გან­მარ­ტე­ბუ­ლი. თუ ტექ­სტში ჩა­ნარ­თე­ბია რო­მე­ლი­მე ბიბ­ლი­უ­რი წიგ­ნი­დან, კო­მენ­ტარ­ში მი­თი­თე­ბუ­ლია შე­სა­ბა­მი­სი წიგ­ნი, თა­ვი თუ მუხ­ლი. სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში ახ­სნი­ლია მი­სი და­მოწ­მე­ბის კონ­ტექ­სტი.

გა­მო­ცე­მას ერ­თვის შე­ნიშ­ვნე­ბი, სა­დაც კალ­მის­მი­ე­რი ლაფ­სუ­სე­ბია აღ­ნუს­ხუ­ლი გვერ­დი­სა და სტრი­ქო­ნის მი­თი­თე­ბით. ენობ­რი­ვი ცდო­მი­ლე­ბე­ბი აქ არ შე­მო­დის, რად­გან მათ­ზე სპე­ცი­ა­ლუ­რა­დაა სა­უ­ბა­რი სტა­ტი­ა­ში _ `ტექ­სტის გა­მო­ცე­მას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი სა­კით­ხე­ბი.~

ჰა­გი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი თხზუ­ლე­ბე­ბის გმი­რე­ბი რე­ა­ლუ­რი, ის­ტო­რი­უ­ლი პი­როვ­ნე­ბე­ბი არი­ან, რომ­ლე­ბიც რე­ა­ლურ დრო­ში ცხოვ­რობ­დნენ და ღვთის სათ­ნო მოღ­ვა­წე­ო­ბით სხვა­თა­გან გა­მო­ირ­ჩე­ოდ­ნენ. უმე­ტე­სი ნა­წი­ლი მო­წა­მებ­რი­ვად აღეს­რუ­ლა და ქრის­ტი­ა­ნუ­ლი ეკ­ლე­სი­ის მი­ერ წმინ­და­ნად შე­ი­რაც­ხა. მათ აქვთ თა­ვი­ან­თი ხსე­ნე­ბის სად­ღე­სას­წა­უ­ლო დღე­ე­ბი, არ­სე­ბობს მა­თი ხა­ტე­ბი და ა. შ. ანუ, მა­თი სა­ხე­ლე­ბი ეკ­ლე­სი­ის ის­ტო­რი­ის ნა­წი­ლია.

ჰა­გი­ოგ­რა­ფი­ულ თხზუ­ლე­ბებ­ში, წმინ­და­ნე­ბის გვერ­დით, სხვა ის­ტო­რი­უ­ლი პი­როვ­ნე­ბე­ბიც გვხვდე­ბა, იქ­ნე­ბი­ან ესე­ნი მთავ­რე­ბი, მე­ფე­ე­ბი, იმ­პე­რა­ტო­რე­ბი, მხე­დარ­თმთავ­რე­ბი თუ სხვ. გარ­და ამი­სა, ამ ჟან­რის ნა­წარ­მო­ე­ბებ­ში ხში­რად იხ­სე­ნი­ე­ბი­ან აგ­რეთ­ვე მი­თო­ლო­გი­უ­რი პერ­სო­ნა­ჟე­ბი. აღ­ნიშ­ნუ­ლის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, გა­მო­ცე­მას და­ვურ­თეთ პირ­თა და მი­თო­ლო­გი­ურ პერ­სო­ნაჟ­თა ანო­ტი­რე­ბუ­ლი და არა ან­ბა­ნუ­რი სა­ძი­ე­ბე­ლი. აქ­ვე აღ­ვნიშ­ნავთ, რომ გვერ­დე­ბი მი­თი­თე­ბუ­ლი არა გვაქვს მხო­ლოდ ევ­სტა­თის, თე­ო­დო­რე პერ­გე­ლი­სა და ან­თი­მოზ ნი­კო­მი­დი­ე­ლის­თვის, რად­გან ისი­ნი თხზუ­ლე­ბებ­ში თით­ქმის ყვე­ლა გვერ­დზე მო­იხ­სე­ნი­ე­ბი­ან. და­ნარ­ჩენ პი­რებს, მოქ­მე­დი გმი­რე­ბის ჩათ­ვლით, გვერ­დე­ბი აღე­ნიშ­ნე­ბათ.

მოქ­მე­დე­ბე­ბი ამა თუ იმ ნა­წარ­მო­ებ­ში კონ­კრე­ტულ გე­ოგ­რა­ფი­ულ არე­ალ­ში ხდე­ბა და, ბუ­ნებ­რი­ვია, ავ­ტო­რის მი­ერ სა­ხელ­დე­ბა ქვე­ყა­ნა, ქა­ლა­ქი, და­ბა, მდი­ნა­რე თუ სხვა რო­მე­ლი­მე გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ად­გი­ლი. რამ­დე­ნა­დაც თხზუ­ლე­ბა­ში აღ­წე­რი­ლი ამ­ბე­ბი ქრის­ტი­ა­ნო­ბის გავ­რცე­ლე­ბის ად­რე­ულ სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში ხდე­ბო­და, ტო­პო­ნიმ­თა სა­ხე­ლე­ბი შე­იძ­ლე­ბა სხვა­ობ­დეს მა­თი თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბე­ბი­სა­გან და სა­ჭირ­ო­ებ­დეს ახ­სნა-გან­მარ­ტე­ბას. ამი­ტომ, პირ­თა და მი­თო­ლო­გი­ურ პერ­სო­ნაჟ­თა ანო­ტი­რე­ბუ­ლი სა­ძი­ებ­ლის შემ­დეგ ტომს ერ­თვის გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლ სა­ხე­ლთა ანო­ტი­რე­ბუ­ლი სა­ძი­ე­ბე­ლიც.

სა­მეც­ნი­ე­რო აპა­რა­ტის და­მამ­თავ­რე­ბე­ლი ნა­წი­ლია ლექ­სი­კო­ნი. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ არ­სე­ბობს ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ენის ლექ­სი­კო­ნე­ბი, მის დარ­თვას წი­ნამ­დე­ბა­რე ტო­მის­თვის თა­ვი­სი კონ­კრე­ტუ­ლი მი­ზა­ნი აქვს: და­ა­ფიქ­სი­როს სა­ლექ­სი­კო­ნო ერ­თე­უ­ლე­ბის მხო­ლოდ ის მნიშ­ვნე­ლო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც მათ მო­ცე­მულ გა­მო­ცე­მა­ში შე­სულ თხზუ­ლე­ბებ­ში აქვთ. გარ­და ამი­სა, ზოგ­ჯერ ესა თუ ის სიტ­ყვა რო­მე­ლი­მე კონ­ტექ­სტში გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი სე­მან­ტი­კუ­რი ელ­ფე­რით არის ნახ­მა­რი, რაც აფარ­თო­ებ­ს მი­სი გა­მო­ყე­ნე­ბის სა­რე­ა­ლი­ზა­ციო სფე­როს. ეს კი ბუ­ნებ­რი­ვად წარ­მო­შობს ძვე­ლი ტექ­სტე­ბის­თვის გან­მარ­ტე­ბი­თი ლექ­სი­კო­ნის დარ­თვის აუ­ცი­ლებ­ლო­ბას. მა­გა­ლი­თის­თვის და­ვი­მოწ­მებთ ორი­ო­დე ნი­მუშს: `ევ­სტა­თის ცხოვ­რე­ბა­სა და წა­მე­ბა­ში~ გვხვდე­ბა ასე­თი ფრა­ზა: `აქუნ­და ქედ­სა მის­სა სას­წა­უ­ლი წყლუ­ლე­ბი­საჲ.~ მო­ცე­მულ შემ­თხვე­ვა­ში სიტ­ყვა სას­წა­უ­ლი ჭრი­ლო­ბის შე­დე­გად ევ­სტა­თის კი­სერ­ზე დარ­ჩე­ნილ ნი­შანს _ ნა­წი­ბურს გუ­ლის­ხმობს. ამა­ვე ნა­წარ­მო­ებ­ში სიტ­ყვა ზი­ა­რე­ბა ნიშ­ნავს თა­ნამ­ყო­ფო­ბას, თა­ნა­ზი­ა­რო­ბას, ხორ­ცი­ელ ერ­თო­ბას: `ამას ით­ხოვ­და ღმრთი­სა­გან დე­და­კა­ცი იგი, რაჲთა და­იც­ვას ზი­ა­რე­ბი­სა­გან უც­ხო თეს­ლი­სა მის.~

ცხა­დია, ასე­თი ლექ­სი­კუ­რი ერ­თე­უ­ლე­ბის გვერ­დით ლექ­სი­კონ­ში შე­ტა­ნი­ლია ისე­თი სიტ­ყვე­ბიც, რომ­ლე­ბიც სა­ყო­ველ­თა­ოდ ცნო­ბი­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბით არის გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი.

[1] უც­ხო­ეთ­ში გა­და­წე­რი­ლი ქარ­თუ­ლი ხელ­ნა­წე­რე­ბი… 2018: 16-18.