`ევ­სტა­თის ცხოვ­რე­ბი­სა და წა­მე­ბის~ ბერ­ძნუ­ლი ტექ­სტი გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლია Patrologia Graeca’’-ს 105-ე ტომ­სა[1] და ‘Acta Sanctorum’-ის მე-6 ტომ­ში.[2] მა­თი შე­და­რე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე შე­იძ­ლე­ბა და­ვას­კვნათ, რომ ეს გა­მო­ცე­მე­ბი არ­სე­ბი­თად იდენ­ტუ­რია, თუმ­ცა გარ­კვე­უ­ლი ად­გი­ლე­ბი ერ­თმა­ნე­თი­სა­გან გან­სხვა­ვე­ბულ მო­ნა­ცემს გვთა­ვა­ზობს.

წარ­მო­ვად­გენთ შე­სა­ბა­მის მა­გა­ლი­თებს:

1. ‘Acta Sanctorum’-ში, წმინ­და ევ­სტა­ტის მარ­ტვი­ლო­ბის და­საწ­ყი­სი ცალ­კე გა­მო­ი­ყო­ფა და წარ­მოდ­გე­ნი­ლია პრო­ლო­გის სა­ხით[3], ხო­ლო ‘Patrologia Graeca’-ში ის ძი­რი­თად ტექ­სტთან არის გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი.[4]
2. Acta Sanctorum: ἘΝ ταῖς ἡμέραις τῆς βασιλείας Τραἳανοῦ, τῆς εἰδωλολατρείας κρατούσης, προήχθη παρὰ τοῦ βασιλέως στρατηλάτης, ὀνόματι Πλακίδας.

თარ­გმა­ნი: `ტრა­ი­ა­ნე მე­ფის დღე­ებ­ში, კერ­პმსა­ხუ­რე­ბის მძლავ­რე­ბი­სას, დად­გე­ნილ იქ­ნა მე­ფის მი­ერ სტრა­ტი­ლა­ტი, სა­ხე­ლით პლა­კი­და.~

1. t. 105; col. 377 C: ἘΝ ταῖς ἡμέραις τῆς βασιλείας Τραἳανοῦ, τῆς εἰδωλολατρείας κρατούσης, ἦν ti\j στρατηλάτης, o(/noma tou/t%= Πλακίδας.

თარ­გმა­ნი: `ტრა­ი­ა­ნე მე­ფის დღე­ებ­ში, კერ­პმსა­ხუ­რე­ბის მძლავ­რე­ბი­სას, იყო ვინ­მე სტრა­ტი­ლა­ტი, სა­ხე­ლი მი­სი _ პლა­კი­და.~

და­მოწ­მე­ბულ ბერ­ძნულ ცი­ტა­ტებ­ში რამ­დე­ნი­მე გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი მო­ნა­ცე­მი ფიქ­სირ­დე­ბა. კერ­ძოდ, ‘Acta Sanctorum’-ში და­კონ­კრე­ტე­ბუ­ლია, რომ სტრა­ტი­ლა­ტო­ბა პლა­კი­დას მე­ფემ უბო­ძა, რაც არ არის მი­თი­თე­ბუ­ლი ‘Patrologia Graeca’-ში. ამას­თან, იმა­ვე ‘Acta’-ში პლა­კი­დას სტრა­ტი­ლა­ტო­ბა­ზე სა­უბ­რი­სას გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია ვნე­ბი­თი გვა­რის ზმნა προήχθη, რაც კონ­ტექ­სტის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით ასე ითარ­გმნე­ბა: `დად­გე­ნილ იქ­ნა~, ხო­ლო Patrologia Graeca’-ს შე­სა­ბა­მის ად­გილ­ას გვხვდე­ბა ზმნა `იყო~ (შდრ. ბერძ. ἦν). ამავ­დრო­უ­ლად, ‘Acta’-ს მო­ნა­ცე­მი _ ὀνόματι Πλακίδας _ ზედ­მი­წევ­ნი­თი სი­ზუს­ტით ითარ­გმნე­ბა, რო­გორც `სა­ხე­ლით პლა­კი­და~, ხო­ლო ‘Patrologia Graeca’-ში და­ცულ იმა­ვე ტერ­მინს ნაც­ვალ­სა­ხე­ლი აქვს შეწ­ყო­ბი­ლი (შდრ. o(/noma tou/t%= Πλακίδας) და ასე ითარ­გმნე­ბა: `სა­ხე­ლი მი­სი _ პლა­კი­და.~

ექ­ვთი­მე ათო­ნე­ლის მი­ერ აღ­ნიშ­ნუ­ლი მო­ნაკ­ვე­თი ასეა თარ­გმნი­ლი: „დღე­თა მათ ტრა­ი­ა­ნე მე­ფი­სა­თა, რა­ჟამს კერ­პთა მსა­ხუ­რე­ბა­სა და­ეპ­ყრა სო­ფე­ლი, და­ად­გი­ნა მე­ფე­მან სტრა­ტი­ლა­ტი ვინ­მე, სა­ხე­ლით პლა­კი­და.“

წარ­მოდ­გე­ნი­ლი ამო­ნა­რი­დი ცხად­ყოფს, რომ ექ­ვთი­მე ათო­ნე­ლი სიტ­ყვა­სიტ­ყვით მიჰ­ყვე­ბა ‘Acta’-ს ბერ­ძნულ რე­დაქ­ცი­ას, რად­გან და­კონ­კრე­ტე­ბუ­ლი სა­ხით უწ­ყე­ბა სა­კუთ­რივ მე­ფის მი­ერ სტრა­ტი­ლა­ტად პლა­კი­დას დად­გი­ნე­ბის თა­ო­ბა­ზე (შდრ. ბერძ. προήχθη παρὰ τοῦ βασιλέως) არ გვხვდე­ბა ‘Patrologia Graeca’-ში.

3. ‘Acta’-ს ტექ­სტი პლა­კი­დას შე­სა­ხებ შემ­დეგ ვრცელ ცნო­ბებს გვაწ­ვდის: ἀντιλαμβανόμενος τῶν καταπονουμενῶν, συνηγορῶν τοῖς ἀδικουμένοις καὶ πολλοὺς ἐκ τῶν δικαστηρίων χρήμασιν ἀνακαλούμενος, γυμνητεύουσι περιβόλαια χαριζόμενος, πεινώντας διατρέφων, καὶ ἁπαξαπλῶς, πᾶσι τοῖς ἐπιδεομένοις τὰ κατὰ τὸν βίον οἰκονομῶν, νέος τις Κορνήλιος ἐν τοῖς καιροῖς ἀνεφαίνετο. Εἶχε δὲ Γυναῖκα καὶ αὐτὴν μὲν τῆς τῶν εἰδώλων θρησκείας ἐπάρχουσαν, ὁμοιότροπον δὲ τῆς ἀγαθῆς αὐτου γνώμης. Τίκτονται οὖν αὐτοῖς Παῖδες δύο, οὓς ἀνέτρεφον ὁμοίους τῆς ἑαυτῶν προαιρέσεως· ἦν δὲ τοσοῦτον περιφανὴς ὁ ἀνὴρ καὶ διαβόητος ἐπὶ ταῖς εὐπραγίαις καὶ δυναστείαις, ὡς καὶ αὐτοὺς τοὺς βαρβάρους ἐκ τοῦ ὀνόματος μόνον φοβεῖσθαι αὐτὸν (Acta Sanctorum, tomus sextus, p. 123-124).

თარ­გმა­ნი: `და­მაშ­ვრალ­თა შემ­წყნა­რე­ბე­ლი, უსა­მარ­თლოდ მოპ­ყრო­ბილ­თა დამ­ცვე­ლი, სა­სა­მარ­თლო­თა­გან მრა­ვალ­თა სა­ფა­სით დამ­ხსნე­ლი, შიშ­ველ­თათ­ვის სა­მო­სელ­თა მბო­ძე­ბე­ლი, მში­ერ­თა დამ­პუ­რე­ბე­ლი და, ზო­გა­დად, ყვე­ლა შე­ჭირ­ვე­ბუ­ლი [ადა­მი­ა­ნის] ცხოვ­რე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად გან­მგე­ბე­ლი, ახა­ლი ვინ­მე კორ­ნე­ლი­ო­სი, რო­მე­ლიც სა­თა­ნა­დო დროს გა­მოჩ­ნდა. ჰყავ­და მე­უღ­ლე და ის, ერ­თი მხრივ, კერ­პე­ბის მსა­ხუ­რე­ბას მიჰ­ყვე­ბო­და, მე­ო­რე მხრივ კი, მსგავ­სად­ვე (ევ­სტა­თის) სა­ხი­ერ გო­ნე­ბას. შე­ე­ძი­ნათ მათ ორი შვი­ლი, რომ­ლე­ბიც თა­ვი­ან­თი ნე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად აღ­ზარ­დეს. ესო­დენ სა­ხე­ლო­ვა­ნი და ცნო­ბი­ლი კა­ცი იყო, კე­თილ­მოქ­მე­დი და მე­უ­ფებ­რი­ვი, რომ თა­ვად ბარ­ბა­რო­სებს მხო­ლოდ მი­სი სა­ხე­ლი­საც კი ეში­ნო­დათ.~[5]

აი, ექ­ვთი­მე­სე­უ­ლი თა­ვი­სუ­ფა­ლი თარ­გმა­ნის სა­თა­ნა­დო ად­გი­ლი: `ჭირ­ვე­ულ­თა შე­ე­წე­ო­და, დაშ­ჯილ­თა და მრა­ვალ­თა იჴსნი­და სამ­შჯავ­რო­თა­გან სა­ფა­სი­თა, ში­შუ­ელ­თა შეჰ­მოს­და, მში­ერ­თა ზრდი­და; ყო­ველ­თა, რო­მელ­თა რაჲ ეჴმა­რე­ბინ მის­გან, მის­ცემნ. და იყო ახა­ლი კორ­ნი­ლიე მათ ჟამ­თა ში­ნა. ხო­ლო ესუა მე­უღ­ლე ეგე­ვი­თა­რი­სა­ვე კე­თი­ლი­სა გო­ნე­ბი­საჲ და ეს­ხნეს მათ ორ­ნი ძე­ნი, რო­მელ­თა მას­ვე გო­ნე­ბა­სა ზე­და ზრდი­დეს. და იყო კა­ცი იგი გან­თქუ­მულ და სა­ხე­ლო­ან გან­მარ­ჯუ­ე­ბა­სა ზე­და და ბრძო­ლა­სა, ვიდ­რე­ღა ბარ­ბა­როზ­ნი სა­ხე­ლი­სა­გან ოდენ მი­სი­სა იშიშ­ვო­დეს.~

აღ­ნიშ­ნუ­ლი ად­გი­ლი არ გვხვდე­ბა ‘‘Patrologia Graeca’-ში.[6]

მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ექ­ვთი­მე მო­ცე­მულ შემ­თხვე­ვა­ში მის­თვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბელ ერთ-ერთ ხერხს, კლე­ბას, მი­მარ­თავს და და­მოწ­მე­ბუ­ლი ად­გი­ლის თარ­გმნი­სას ზო­გი­ერთ წი­ნა­და­დე­ბას გვერდს უვ­ლის (მა­გა­ლი­თად, გა­მო­ტო­ვე­ბუ­ლი აქვს ის მო­ნაკ­ვე­თი, სა­დაც ქრის­ტეს რჯულ­ზე მოქ­ცე­ვამ­დე კერ­პე­ბის მი­მართ ევ­სტა­თის ცო­ლის ლტოლ­ვაა ნაჩ­ვე­ნე­ბი), სრუ­ლი­ად ცხა­დია, რომ მის მი­ერ სა­თარ­გმნად გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ბერ­ძნუ­ლი ვერ­სია ვე­რა­ნა­ი­რად ვერ იქ­ნე­ბო­და ‘Patrologia Graeca’-ში და­ცუ­ლი ტექ­სტი, რო­მე­ლიც აღ­ნიშ­ნულ ცნო­ბას არ შე­ი­ცავს.

ორი­გი­ნა­ლურ ტექ­სტებ­თან ექ­ვთი­მეს თარ­გმა­ნე­ბის შე­და­რე­ბა ცხად­ყოფს, რომ იგი სრუ­ლად არ სცილ­დე­ბა პირ­ველ­წყა­რო­ებს. სა­ა­ნა­ლი­ზო ტექ­სტის ბერ­ძნუ­ლი ვერ­სია, გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი ‘Acta Sanctorum’-ის VI ტომ­ში, გა­მომ­ცე­მელ­თა მი­ერ აბ­ზა­ცე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად ოც­და­ორ მუხ­ლა­დაა და­ნომ­რი­ლი. ექ­ვთი­მეს ქარ­თულ თარ­გმან­ში იდენ­ტუ­რად ოც­და­ო­რი­ვე აბ­ზა­ცი იძებ­ნე­ბა.

წარ­მოდ­გე­ნი­ლი რამ­დე­ნი­მე მა­გა­ლი­თის სა­ფუძ­ველ­ზე შეგ­ვიძ­ლია და­ვას­კვნათ, რომ `ევ­სტა­თის ცხოვ­რე­ბი­სა და წა­მე­ბის~ ექ­ვთი­მე­სე­უ­ლი თარ­გმა­ნის წყა­რო ‘Acta Sanctorum’-ში და­ცუ­ლი ბერ­ძნუ­ლი ტექ­სტია, რა­საც ვაქ­ვეყ­ნებთ კი­დეც წი­ნამ­დე­ბა­რე გა­მო­ცე­მა­ში

[1] იხ. Migne J. P., 1862: col. 376-417.

[2] იხ. Acta Sanctorum, 1867: 125-135.

[3] იქ­ვე: 123.

[4] იხ. Migne J. P., 1862: col. 376 B – 377 BC.

[5] შდრ. Acta Sanctorum, 1867: 123-124.

[6] შდრ. Migne J. P., 1862: col. 377 CD.